Sejarah Pembinaan Tambak Johor

Negeri Johor merupakan negeri yang kedua terbesar di Semenanjung Malaysia. Terletak di sebelah selatan dan mempunyai sejarah perkembangan yang unik. Ia merupakan salah sebuah negeri di Tanah Melayu yang tidak dijajah oleh Inggeris.

Bapa Johor Moden iaitu Sultan Abu Bakar telah memindahkan ibu negeri Johor dari Telok Belanga ke Johor Bahru pada tahun 1866. Apabila baginda mangkat pada tahun 1895, takhta Kerajaan Negeri Johor digantikan oleh anakandanya iaitu Sultan Ibrahim.

Tambak Johor telah dibina pada zaman pemerintahan baginda. Pembinaannya telah mencatatkan sejarahnya yang tersendiri seterusnya memberi kesan kepada ekonomi, politik dan sosial negeri Johor khasnya dan Malaysia amnya.

Sejarah Pembinaan Tambak Johor

Sebelum adanya tambak, perhubungan di antara negeri Johor dengan Singapura adalah menggunakan jalan air sahaja. Sampan dan tongkang digunakan untuk mengangkut barang-barang keluaran negeri Johor ke Singapura.

Dari masa ke semasa, kegiatan ini bertambah pesat lagi. Dalam pada itu, usaha untuk membina landasan keretapi di negeri Johor telah dijalankan. Pembinaan landasan keretapi siap dibina pada tahun 1919.

Selepas perang Dunia I, pihak berkuasa keretapi mencadangkan bahawa lebih elok perkhidmatan keretapi Singapura disambung dengan keretapi Johor melalui Selat Tebrau. Cadangan ini dibuat disebabkan perbelanjaan menggunakan sampan dan tongkang semasa urusan perdagangan terlalu tinggi.

Pada mulanya dicadangkan supaya dibina sebuah jambatan kemudian disambungkan dengan tambak menuju ke Singapura. Akhirnya, dipersetujui dibina sebuah tambak dan dibuat sebuah pintu air pada tambak itu supaya boleh dilalui oleh kapal-kapal.

Cadangan ini mendapat perkenan dari Duli Yang Maha Mulia Sultan Ibrahim. Lok atau pun pintu air ini dibina sebelah menyebelah ialah untuk mengepung air supaya menjadi samarata ketika air pasang. Selain itu, Sultan Ibrahim juga berkehendakkan supaya tambak itu diperbesarkan dan dibina jalan raya supaya boleh dilalui oleh kenderaan dan orang-orang yang berjalan kaki.

Setelah segala cadangan atau ikhtiar difikirkan dan diperbincangkan, satu perangkaan perbelanjaan yang melibatkan negeri Johor dan Singapura telah dibuat. Pada mulanya Kerajaan Negeri Selat yang ketika itu memerintah Singapura dan juga Kerajaan Tanah Melayu tidak mahu mencampuri urusan pembinaan tambak itu.

Apabila hal ini dipersembahkan ke Bawah Duli Sultan Johor, baginda tidak rasakan perkara itu menjadi halangan dari meneruskan rancangan yang telah dibuat tetapi baginda mahukan supaya tol dikenakan kepada setiap kenderaan yang tidak didaftar di negeri Johor juga kepada rakyat bukan negeri Johor yang menggunakan tambak itu.

Langkah ini terpaksa dilakukan bagi menampung perbelanjaan pembinaan yang begitu tinggi. Akhirnya Kerajaan Negeri Selat dan juga kerajaan Tanah Melayu bersetuju untuk membiayai pembinaan tambak itu.

Apabila persetujuan dicapai di antara Kerajaan Negeri Johor, Pesuruhjaya Tinggi British dan Negeri-negeri Melayu Bersekutu maka kerja-kerja pembinaan mula dijalankan pada akhir tahun 1919.

Tambak ini telah direka khas oleh Messrs, Coode, Fitzmaurice, Wilson dan Mitchell Jurutera Westminster. Manakala kontrak pembinaan tambak ini diserahkan kepada Messrs, Topham, Jones dan Railton Limited, London.

Kerja-kerja pembinaan tambak Johor telah disiapkan dalam masa empat tahun. Pada 24hb Julai 1924, Tambak Johor telah dirasmikan oleh DYMM Sultan Ibrahim bersama-sama Pesuruhjaya Tinggi British dan juga Raja-raja Tanah Melayu. Sempena dengan perasmian itu, pejabat-pejabat kerajaan telah diberikan pelepasan am.

a. Bentuk Tambak Johor

Tambak ini berukuran enam puluh kaki lebar. Terdapat dua landasan keretapi dan jalan raya selebar dua puluh enam kaki. Panjang tambak ini ialah 3,465 kaki dan dalamnya empat puluh tujuh kaki paras air surut.

Pembetung air juga telah dibina dibahagian hujung tambak ini untuk menyekat sampah sarap yang memasuki ke pintu air di tambak itu. Pintu air ini berukuran seratus tujuh puluh kaki panjang, tiga puluh dua kaki lebar yang mana ia memberi kemudahan kepada kapal-kapal dan sampan-sampan yang lalu lalang di situ setiap masa.

Di bahagian bawah pintu air ini juga dibina saluran untuk membawa air bagi kegunaan harian ke pusat-pusat pembersih air di Singapura.

Untuk menentukan sempadan antara Johor dan Singapura telah dibina tembok yang bertuliskan huruf ‘S‘ bagi Singapura dan huruf ‘J‘ bagi negeri Johor. Pembinaan tembok ini dilakukan di awal pembinaan tambak Johor. Tembok ini terletak di tengah-tengah tambak.

b: Kos Pembinaan

Dari segi kos perbelanjaan telah timbul berbagai-bagai masalah pembayaran sehingga terpaksa dibawa ke England untuk memutuskan tanggungan kos pembayaran itu. Kerajaan Johor membayar sebanyak RM 12,346,233.84 dan kos bagi jalan juga dibahagikan seperti di bawah:

Kerajaan Johor RM 3,178,945.53
Kerajaan Singapura RM 1,362,404.92
Municipal Singapura RM 214,371.43
Jumlah RM 4,755,721.83

Pembayaran yang dibuat oleh pihak Bandaran Singapura adalah kerana menampung saluran paip air dari Gunung Pulai ke Singapura yang menggunakan jalan tambak.

c. Tujuan Pembinaan

Apabila perkembangan dan kemajuan negeri Johor mulai pesat, jelas kelihatan pembinaan tambak Johor akan memberikan banyak faedah kepada Johor dan juga Singapura.

Kesibukan di Selat Tebrau semakin bertambah apabila jalan keretapi Johor pada tahun 1909. Lantaran itu perkhidmatan feri semakin diperlukan. Di antara Johor Bahru dan Woodlands, setiap kali laluan enam buah lori barang dibawa oleh perkhidmatan feri ini. Apabila perkhidmatan keretapi antara Johor dan Singapura dihubungkan melalui Tambak Johor, kesesakan itu dapat diatasi.

Sebelum ini, jika dilihat pada tahun 1911, 11,500 buah lori telah diangkut dengan feri. Jumlah ini meningkat kepada 54,000 buah pada tahun 1917.

d. Tambak Johor Semasa Perang Dunia Ke-2

Bahang Perang Dunia II mula dirasai di Tanah Melayu dengan pendaratan askar-askar Jepun dari Division ke 18 di Kota Bahru, Kelantan pada 8hb Disember 1941. Disebabkan salah jangkaan, pihak British telah berundur ke Singapura dan meninggalkan Tanah Melayu tanpa pertahanan yang kuat.

Keadaan ini merupakan satu faktor kejayaan Jepun menakluki Tanah Melayu dengan mudah. Bagi penduduk negeri Johor, peperangan ini mula dirasai pada 11hb Januari 1941 apabila kapal-kapal terbang tentera Jepun mengebom Muar.

Pihak Inggeris yang bertahan di Muar terpaksa berundur ke selatan lagi akibat serangan Jepun yang bertubi-tubi itu. Ini membolehkan tentera Jepun mara ke Bakri, Segamat, Yong Peng dan juga Batu Pahat.

Apabila kawasan-kawasan tersebut telah jatuh ke tangan Jepun, pihak Inggeris merasakan tiada gunanya lagi meyekat kemaraan Jepun di Semenanjung. Oleh itu mereka bercadang untuk bertahan di Singapura sahaja. Pada hemat mereka, Jepun akan menyerang dari belakang iaitu Johor Bahru jika mereka masih lagi bertahan di negeri Johor.

Pengunduran segera terpaksa dilakukan apabila kawasan Johor Bahru telah dibom oleh Jepun pada 29hb Januari 1942. Untuk melambat-lambatkan kemaraan Jepun, tentera British telah meletupkan sebahagian daripada Tambak Johor pada jam 8.15 pagi pada 31hb Januari 1942.

Dua bulan kemudian, Tambak Johor telah diperbaiki semula oleh Jepun bagi memudahkan perhubungan antara Johor dan Singapura. Tambak Johor juga telah berubah wajah seperti yang terdapat pada hari ini iaitu ia tidak lagi mempunyai lok atau pun pintu air.


Sumber:
Arkib Negara
Cawangan Negeri Johor